دلایل، علائم و درمان سرفه
تنظیم و ترجمه: مهشاد معظم
سرفه چیست؟
سرفه یکی از مکانیسمهای دفاعی بدن جهت جلوگیری از ورود محرکهای خارجی به گلو و راههای هوایی است. این محرکهای خارجی باعث تحریک اعصاب و ارسال پیام به مغز میشوند؛ سپس مغز به عضلات قفسهی سینه و شکم دستور میدهد که با خارج کردن هوا از طریق سرفه باعث خروج محرک خارجی شوند. این که هر از گاهی سرفه کنید طبیعی است و همچنین خوشبختانه نشانهی سلامتی شما است.
علایم همراه با سرفه چیست؟
سرفهای که برای چندین هفته ادامه یابد و یا آنکه همراه با خلط خونی باشد، ممکن است نشان دهندهی شرایط نیازمند به مراقبتهای پزشکی باشد. گاهی اوقات سرفه با فشار همراه است (سرعت هوا در یک سرفهی شدید میتواند به حدود ۸۰۰ کیلومتر در ساعت هم برسد). سرفهی طولانی مدت و شدید خسته کننده است و ممکن است باعث بی خوابی، سردرد، بی اختیاری ادرار و حتی شکستگی دندهها نیز بشود.
دلایل به وجود آورندهی سرفه چیست؟
همانطور که سرفههای گهگاهی طبیعی است اما سرفههای مداوم میتواند نشانهی اختلال یا بیماری باشد. سرفه بر حسب زمان درگیری به دو صورت است:
- حاد
- مزمن
سرفه ی حاد:
سرفهای که کمتر از ۳ هفته طول بکشد، سرفهی حاد است.
سرفه ی مزمن:
سرفهی مزمن در بزرگسالان زمانی است که طول مدت درگیری بیش از ۸ هفته باشد، در مورد کودکان زمانی که سرفه بیش از ۴ هفته طول بکشد، سرفهی مزمن در نظر میگیریم.
علل شایع سرفهی حاد:
۱: سرماخوردگی و آنفلوانزا:
شایع ترین علت یک عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا است. عفونتهای دستگاه تنفسی معمولا توسط ویروس ایجاد میشود و ممکن است چند روز تا یک هفته طول بکشد. عفونتهای ناشی از ویروس آنفولانزا ممکن است کمی بیشتر طول بکشد. گاهی اوقات برای درمان سرماخوردگی ناشی از ویروس آنفولانزا نیز ممکن است با صلاحدید پزشک آنتی بیوتیک تجویز شود.
۲: بیماری ناشی از ویروس کرونا یا COVID-19
یکی از نشانههای ابتلا به بیماری ناشی از ویروس کرونا سرفه خشک است، اما سرفه به تنهایی دال بر ابتلای شخص به بیماری نیست. در صورت شک به بیماری COVID-19 تماس خود را با سایرین به حداقل برسانید، سعی کنید حتما دهان خود را در زمان سرفه بپوشانید و در صورت نیاز به مراکز درمانی مراجعه کنید.
۳: ورود ذرات تحریک کننده به گلو و راههای هوایی
سرفه یک مکانیسم دفاعی برای پاکسازی گلو و مجاری هوایی است. هنگامی که راههای هوایی با مخاط یا ذرات خارجی مانند دود یا گرد و غبار مسدود شوند، سرفه یک واکنش یا رفلکس دفاعی است که بدن تلاش میکند ذرات را خارج کند و تنفس را آسان تر کند. معمولا این نوع مکرر نیست و ممکن است تک سرفه باشد، اما با قرار گرفتن در معرض تحریک کنندهها مانند دود، آن افزایش مییابد.
۴: ذات الریه
وضعیت التهابی ریه است که عمدتاً کیسههای میکروسکوپی هوا موسوم به آلوئولها را تحت تأثیر قرار میدهد. ذات الریه معمولاً در اثر عفونت ناشی از ویروس یا باکتری به وجود میآید.
۵: سیاه سرفه
نوعی بیماری که عامل آن باکتری است و بیمار در اثر حملات شدید کبود میشود.
علل شایع سرفهی مزمن:
۱: آلرژی
آلرژی زمانی اتفاق میافتد که سیستم ایمنی بدن به یک مادهی خارجی واکنش نشان میدهد و سیستم ایمنی بدن آنتیبادیهایی تولید میکند که آلرژن (مادهی خارجی و حساسیت زا) را به عنوان مادهی مضر خارجی شناسایی میکند، حتی اگر مضر نباشد. هنگامی که بدن با آلرژن در تماس قرار میگیرد، واکنش سیستم ایمنی باعث التهاب پوست، سینوسها، راههای هوایی و دستگاه گوارش میشود. شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است و میتواند از تحریک جزئی تا شوک آنافیلاکسی که تهدید کنندهی حیات است، متغیر باشد. با اینکه آلرژی را نمیتوان درمان کرد، اما میتوان علائم آن را کاهش داد.
۲: آسم
علت شایع سرفه در کودکان کم سن و سال آسم است. بیماری مزمن التهابی مجاری هوایی که خس خس، تنگی نفس و سرفه از نشانههای آسم است. باید بدانید که در صورت تشدید آسم با صلاحدید پزشک لازم است از داروهای استنشاقی جهت درمان استفاده شود. ممکن است با افزایش سن کودک آسم هم بهبود پیدا کند و بیمار کمتر دچار حملهی آسم شود، اما بیمار مبتلا به آسم هیچ گاه به طور کامل درمان نمیشود.
۳: برونشیت
التهاب مجاری هوایی انتهایی ریه را برونشیت گویند.
۴: بیماری ریفلاکس معده (GERD)
بازگشت غیر عادی محتویات و اسید معده به مری را ریفلاکس معده گویند. سوزش سر دل، درد قفسهی سینه (پشت جناغ)، بوی بد دهان و احساس ترش کردن از علائم ریفلاکس معده است. همچنین برگشت غذا به مری باعث ایجاد یک واکنش دفاعی در نای میشود و همین واکنش دفاعی موجب سرفه میشود.
۵: ترشحات پشت حلق
سرفه یک مکانیسم دفاعی برای تخلیهی ترشحات پشت حلق است.
۶: آسیب طنابهای صوتی
آسیب تارهای صوتی نیز میتواند موجب سرفه شود.
۷: سیگار کشیدن
استعمال دخانیات یکی دیگر از علل شایع سرفه است. سرفه ناشی از استعمال سیگار تقریبا همیشه سرفهی مزمن با صدایی متمایز است واغلب به عنوان سرفهی سیگاری شناخته میشود.
سایر علل:
سینوزیت حاد: عفونت سینوسها
رونشکتازی: یک بیماری مزمن ریه که در آن گشاد شدن لولههای برونش مانع از پاکسازی مخاط میشود.
برونشیولیت (به خصوص در کودکان): التهاب نایژکها که کوچک ترین معابر تنفسی در ریهها هستند.
سینوزیت مزمن: هر عاملی که موجب پرشدن و گرفتگی سینوسها توسط موکوس یا چرک شود شامل: سرماخوردگی، حساسیت و انحراف تیغهی بینی.
بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): اصلیترین نشانههای این بیماری شامل تنگی نفس، سرفه و ایجاد خلط سینه است.
خروسک (مخصوصا در کودکان کوچکتر): از علائم بیماری خروسک سرفههای شدید، التهاب حلق، نای و برونشهای اصلی است.
فیبروز کیستیک: بر اثر آن ترشحات از بخشهای مختلف بدن سفت و چسبنده میشوند، همچنین بیشتر موجب عفونت ریه و سرفه میشود.
داروها: بعضی از داروها موجب آن میشوند، اما به طور کلی یک عارضهی نادر دارویی است.
ACE2 داروهای مهار کنندهی تبدیل آنژیوتانسین ۲: که نقش مهمی در درمان فشار خون بالا و بیماریهای قلبی دارند. داروهایی مانند کاپتوپریل، لیزینوپریل و انالاپریل ممکن است موجب آن شوند، که با قطع دارو، سرفه متوقف میشود.
بیماریهای عصبی-عضلانی: بیماریهای عصبی-عضلانی مانند پارکینسون، که باعث تضعیف هماهنگی راه هوایی فوقانی و عضلات کمک کنندهی بلع میشود.
ویروس سنشیال تنفسی (RSV): شایعترین علت بیماری دستگاه تنفسی تحتانی در نوزادان است.سندرمی شبیه سرماخوردگی با علائم آبریزش بینی، گلودرد، سرفه و در بعضی موارد، بی حالی، سردرد و تب ایجاد میکند.
بیماری سل: بهطور معمول بر اثر مواجهه با مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد میشود. سل بهطور معمول به ریهها حمله میکند، اما بر قسمتهای دیگر بدن نیز میتواند تأثیر گذار باشد.
آمفیزم: از بین رفتن قدرت ارتجاعی ریه و کیسههای هوایی
خفگی (به ویژه در کودکان)
نارسایی قلبی
آمبولی ریه
لارنژیت: التهاب حنجره
سرطان ریه
درمان و پیشگیری سرفه
توجه داشته باشید که برای درمان سرفه حتما با پزشک خود مشورت کنید و از هیچ دارویی برای درمان سرفه به صورت خود سرانه استفاده نکنید. اقدامات خود مراقبتی دارویی ضد سرفه معمولا زمانی انجام میشود که علت آن ناشناخته باشد و باعث ناراحتیهای زیادی شده باشد. اگر از داروی ضد سرفه استفاده میکنید، حتما به دستورالعمل آن توجه کنید. همچنین دقت کنید که در کودکان زیر ۴سال به هیچ عنوان بدون مراجعه به پزشک از دارو استفاده نکنید.
برای کاهش سرفه، نکات زیر را امتحان کنید:
خوردن قطرهی ضد سرفه یا آب نباتهای مکیدنی ضد سرفه:
جهت برطرف کردن سرفههای خشک و تسکین گلو درد میتوان از آنها استفاده کرد.
به دلیل احتمال خفگی برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمیشود.
مصرف عسل:
مصرف یک قاشق چای خوری عسل میتواند باعث کاهش آن شود.
مصرف عسل برای کودکان زیر ۲ سال ممنوع است.
جهت مرطوب سازی هوا، میتوانید از دستگاه بخور استفاده کنید.
مصرف مایعات:
مصرف مایعات باعث رقیق شدن مخاط گلو میشود.
مایعات گرم، مانند چای دم کرده یا آب لیمو، میتوانند گلوی شما را تسکین دهند.
اجتناب از دود تنباکو:
سیگار کشیدن یا تنفس دود سیگار باعث بدتر شدن آن میشود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر سرفهی شما یا کودکتان بعد از چندین هفته بهبود پیدا نکرد یا علائم زیر را داشتید به دکتر اطفال و متخصص ریه مراجعه کنید:
- همراه با خلط غلیظ یا بلغمی
- خستگی
- تب بیش از ۳۸ درجهی سانتی گراد
- تنگی نفس
- اگر دچار علائم زیر شدید سریعا به اورژانس مراجعه کنید
- خفگی
- دشواری در تنفس یا بلعیدن
- سرفه با خلط خونی یا صورتی
/دکترتو
منبع: mayoclinic، healthline، WHO
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.